گرم شدن جهانی به عنوان یک مساله‌ی زیست محیطی عمده مطرح است که در طول چند دهه‌ی گذشته ظاهر شده است. اگرچه مقالات و منابع زیادی در رابطه با گرمایش جهانی وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که علل اصلی گرمایش جهانی هنوز هم تا حدی ناشناخته باقی مانده است.
 

علل گرمایش جهانی

گرمایش جهانی اساساً تغییر در شرایط اقلیمی زمین است که توسط افزایش چشمگیر در دمای نزدیک سطح زمین ایجاد شده است. عوامل زیادی وجود دارد که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به افزایش دمای جهانی کمک می‌کنند. افزایش دمای جهانی در طی چند سال اخیر به میزان هشدار دهنده‌ای رسیده و اقدامات جدی امیدوار کننده‌ای برای یافتن علت این پدیده و مقابله با آن صورت نگرفته است.
 
گرمایش جهانی و تغییر اقلیم حاصل از آن می‌تواند توسط عوامل انسانی و طبیعی ایجاد شود. عوامل طبیعی ایجاد کننده‌ی گرمایش جهانی شامل اثر گلخانه‌ای، فعالیت خورشیدی، انتشار مواد آتشفشانی، چرخش آهسته‌ی محور زمین و غیره می‌باشد. از طرف دیگر، عوامل انسانی شامل بسیاری از فعالیت‌های انسان‌ها از جمله استفاده از وسایل نقلیه و انواع فرایندهای صنعتی است که باعث افزودن اثر گلخانه‌ای و گرم شدن جهانی می‌گردد.
 
گفته شده که اثر گلخانه‌ای یکی از عوامل حیاتی کمک کننده به گرمایش جهانی می‌باشد. این اثر اشاره به فرایندی دارد که در آن تابش خورشید توسط گازهای گلخانه‌ای موجود در جو زمین به دام می‌افتد که این موضوع باعث افزایش دمای نزدیک سطح زمین می‌گردد.
 
گازهای گلخانه‌ای شامل دی اکسید کربن، مونوکسید کربن، متان، کلروفلوئورو کربن‌ها، بخار آب و غیره می‌باشد. اعتقاد بر این است که اثر گلخانه‌ای باعث افزایش حدود 24 درصدی دمای زمین شده که در این میان دی اکسید کربن حدود 12 درصد، بخار آب حدود 36 درصد، متان 5 تا 10 درصد و ازون حدود 3 تا 7 درصد در ایجاد گازهای گلخانه‌ای نقش دارند.
 
اعتقاد بر این است که تغییرات در مقدار انرژی تابشی ساطع شده توسط خورشید یعنی تغییرات تابش خورشیدی یکی دیگر از دلایل گرمایش جهانی می‌باشد. این تنوع تابش مرتبط با تغییرات در اقلیم و دمای زمین می باشد. نظریه‌ی تنوع خورشیدی بیان می‌کند که مقدار تابش خورشید با زمان افزایش می‌یابد. طرفداران نظریه‌ی تنوع تابش خورشیدی بر این باورند که قدرت تابش خورشید از 60 سال گذشته قوی‌تر شده است و بنابراین اعتقاد بر این است که در حال حاضر خورشید ممکن است به عنوان یکی از علل گرمایش جهانی عمل کند.
 
به نظر می‌رسد که گرمایش جهانی و صنعتی شدن دو پدیده‌ی کاملا مرتبط با هم هستند و دانشمندان بر این باورند که امروزه صنعتی شدن به افزایش گرمایش جهانی کمک می‌کند.
 
انسان‌ها از 8000 سال پیش با شروع کشاورزی که در آن اقدام به جنگل‌زدایی برای ایجاد زمین‌های کشاورزی کرده‌اند، باعث افزایش قابل توجه در مقدار دی اکسید کربن در جو و در نتیجه گرمایش جهانی شده‌اند. یکی از گازهای گلخانه‌ای مهم به نام متان به عنوان بخشی از فرایند هضم گاوها و دیگر حیوانات نشخوار کننده به داخل جو انتشار می‌یابد.
 
دانشمندان معتقدند که شیوه‌های بد مورد استفاده در صنایع منجر به انتشار انواعی از گازهای گلخانه‌ای شده که این گازها در نهایت تابش‌های خورشیدی موجود در جو را به دام انداخته و به گرمایش جهانی کمک می‌کنند. اگر چه استفاده از لوازم خانگی که منجر به انتشار هیدروفلوئوروکربن‌ها به جو می‌شوند، در حال حاضر کاهش یافته، اما میزان استفاده از این کالاها در دهه‌ی 90 به اوج خود رسید و همین موضوع باعث بروز آسیب‌های برگشت ناپذیری به جو گردید.
 
به غیر از گاوها، مقادیر زیادی متان در پوسته‌ی زمین نیز وجود دارد و انتشار این متان در طول معدن کاری به طور غیر مستقیم به افزایش دمای این سیاره کمک می‌کند. به غیر از جنگل زدایی، انسان با استفاده از سوخت‌های فسیلی که منجر به انتشار دی اکسید کربن و دیگر گازهای مضر به درون جو می‌گردد، به گرمایش جهانی کمک می‌کند.
 
در حالی‌که همه‌ی این عوامل ذکر شده نقش مهمی را در گرمایش جهانی ایفا می‌کنند، اما باید توجه داشته باشیم که حفظ تعادل صحیح بر روی زمین ضروری است. در صورتی‌که همه‌ی این حوادث طبیعی رخ نمی‌داد، کل سیاره‌ی زمین به صورت یک بیابان سرد مشابه با قطب جنوب بود. در واقع، برخی از دانشمندان عقیده دارند که زندگی انسان در صورت عدم وجود اثر گلخانه‌ای منجر به ایجاد متوسط دمای حدود 27 درجه سانتی‌گراد روی زمین، در آن شرایط غیر ممکن می‌شد.
 
مجدداً تأکید می‌کنیم که امروزه گرمایش جهانی یکی از موضوعات عمده‌ی زیست محیطی است. براورد شده که با توجه به دمای سطح زمین تغییرات اقلیمی قابل توجه در آینده ایجاد خواهد شد. افزایش دمای جهانی به مرز هشدار دهنده‌ای رسیده و این موضوع نه تنها به واسطه‌ی اثر گازهای گلخانه‌ای است، بلکه فعالیت‌های انسانی در طبیعت نیز یکی از علل اصلی این پدیده می‌باشد. افزایش دما از اواسط قرن گذشته به میزان قابل توجهی رسیده و توجهات را به سمت خود جلب کرده است. پدیده‌های طبیعی مانند تغییرات میزان نور خورشید رسیده به زمین و بازخورد آن به جو زمین نیز مسئول وقوع این پدیده می‌باشند.
 

تغییرات نور خورشید

تغییرات اقلیمی مدار زمین و تابش خورشید نیز مسئول تنوع دماهای سطح زمین می‌باشد. تغییرات در فعالیت نور خورشید از دهه‌ی 1950 یکی از عوامل اصلی گرمایش جهانی به شمار می‌رود. بر اساس تحقیقات اخیر، تغییرات نور خورشید احتمالاً توسط اشعه‌های کیهانی کهکشانی تقویت می‌گردد. فعالیت مغناطیسی درون خورشید و اطراف آن نیز نقش مهمی در انحراف پرتوهای کیهانی ایفا می‌کنند. تغییرات نور خورشید احتمالاً توسط اشعه‌های کیهانی کهکشانی تقویت می‌گردد. این موارد به نوبه‌ی خود مسئول متراکم شدن ابرها و تغییرات اقلیمی هستند. افزایش فعالیت خورشید می‌تواند منجر به گرم شدن بیش از حد استراتوسفر گردد. چرخه‌های خورشیدی منجر به افزایش روشنایی و تولید حرارت می‌گردد. نور و حرارت در استراتوسفر به دام می‌افتد. با همه‌ی این موارد، هنوز ارتباط بین تابش خورشیدی و گرمایش جهانی به طور کامل به اثبات نرسیده و یکی از بحث برانگیزترین موضوعات مطرح شده در سال‌های اخیر می‌باشد. ارتباط بین تغییرات در اشعه‌های کیهانی و دما در کنار دلایل انسانی وقوع پدیده‌ی گرمایش جهانی مورد مطالعه قرار گرفته است.
 

اثر بازخورد

بخار آب نتیجه‌ی بازخورد مثبت است. افزایش اشباع فشار بخار آب منجر به گرم‌تر شدن جو شده و باعث ایجاد رکود در رطوبت نسبی می‌گردد. بازخورد منجر به بازتاب تابش مادون قرمز از ابرها به سمت سطح زمین می‌گردد. این موضوع، بسته به نوع ابر و ارتفاع آن، باعث گرم‌تر شدن جو زمین می‌گردد. تابش امواج طولانی که از بالای جو انتشار می‌یابد، بسیار کمتر از لایه‌های پایینی می‌باشد. از این رو، تابش‌هایی که از قسمت پایین جو ساطع می‌شود، توسط سطح زمین جذب می‌گردد. در نتیجه، هنگامی‌که دمای جهانی افزایش می‌یابد، توده‌های یخ نزدیک قطب‌ها ذوب شده و باعث افزایش سطح آب اقیانوس‌ها می‌گردند. زمین و آب تابش جورشیدی را به میزان گسترده‌ای جذب می‌کنند و این امر منجر به کوچک شدن قطب‌های زمین می‌گردد.
 

پیامدهای گرمایش جهانی

دانشمندان در حال کار بر روی پویایی سیالات و انتقال مواد رادیواکتیویته به منظور مطالعه‌ی حساسیت اقلیم می‌باشند. انتشار گازهای گلخانه‌ای به جو باعث بازخورد مثبت شده و این موضوع منجر به تغییرات طولانی مدت و کوتاه مدت در چرخه‌های اقلیم طبیعی می‌گردد. علل تغییر اقلیم در سال‌های اخیر تا حد زیادی به واسطه‌ی پدیده‌های طبیعی و همچنین پدیده‌های انسانی می‌باشد. در حال حاضر به وضوح مشاهده می‌شود که برخی رویدادهای خاص آب و هوایی جهانی مرتبط با گرمایش جهانی می‌باشد. افزایش دمای جهانی در قالب ذوب شدن یخچال‌ها و افزایش سطح آب دریا، تغییرات در الگوهای بارش و سیلاب‌ها و بسیاری دیگر از رویدادهای آب و هوایی شدید مشاهده می‌گردد.
 
نادیده گرفتن مسائلی که باعث گرمایش جهانی و تغییر اقلیم می‌گردد، باعث وقوع اثرات قابل توجهی بر محیط زیست می‌گردد. بنابراین مطالعه‌ی علل طبیعی و انسانی این پدیده و انجام اقداماتی جهت کاهش علل انسانی آن ضروری است.
 
مهندسی زمین شناسی بخش بسیار ضروری از علم زیست محیطی است که مواردی مانند بهبود و جبران سریع اثرات گرمایش جهانی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. اسیدی شدن اقیانوس‌ها، انقرض گونه‌های حیوانی و گیاهی و مختل شدن شبکه‌های غذایی باید مورد بررسی قرار گرفته و اقدامات لازم جهت جلوگیری از وقوع این مشکلات صورت گیرد.
 
منبع: Help Save Nature